|
مقاله زير كه به روش بررسي اسناد و نيمه تجربي و در مواردي به استناد به پژوهشهاي تيمي ، تهيه شده است ، متمركز است بر برخي بيم ها ، كه اغلب خا نواده هاي ايراني گرفتار آن هستند .
بيم اول ، نارسايي در رفع نيازهاي اساسي خانواده – كشور ما در سال 2000 داراي مشخصات ذيل بوده است : جمعيت حد متو سط 4/67 ميليون نفر ، رشد طبيعي جمعيت 4/1 ، نسبت سني جمعيت 39 درصد زير پانزده سال ، در آمد ناخا لص ( در1988) 65/1 دلار آمريكايي ، در آمد سرانه 1790 دلار آمريكايي ، بيسوادان 33 درصد زن ، 18 درصد مرد و 61 درصد شهرنشين بوده است (1) . در زماني كه 48 درصد اطفال شير خواره دانماركي تا 3 سالگي در شيرخوارگاهها نگهداري مي شوند (2) ما ترجيح مي دهيم اطفالمان را در خانه نگهداريم زيرا رابطه مادر و فرزنديمان به مراتب بيشتر و نزديكتر از خانواده غربي است . 27 درصد جمعيت ما به خدمات بهداشتي برآورده نشده نيازمندند ، 10 درصد به آب سالم و 19 درصد به فاضلاب دسترسي ندارند . كشور ما در بين 174 كشور ليست شده مقام نودوپنجم را داراست و مثلأ مكزيك رتبه پنجاهم ( روزنامه خرداد شماره 210 )را حا ئز است. گزارش سازمان ملل حاكي است كه در سال 2000 ، نسبت جمعيت خام ما 6/18 تنزل يافته است . نسبت مرگ و مير كشورمان در سال 2000 ، 3/6 در هزار و در فاصله سال هاي 2001 تا 2002 همان ميزان 3/6 در هزار بوده است (3). علل مرگ و مير در ايران مشابه كشورهاي توسعه نيافته مي باشد . در كشورهاي كمتر توسعه يافته بيماري هاي عفوني و سوء تغذيه رايج ترين علل مرگ در دوران كودكي هستند؛ در حالي كه رايج ترين علل مرگ در كشورهاي بيشتر توسعه يافته سرطان و بيماري هاي قلبي ، ليكن اغلب در افراد مسن، مي باشد . بيم دوم ، خشونت كودك آزاري و زن آزاري در خانواده – جوكوييان مي نويسد : هر چه اطفال زود تر درك كنند كه والدينشان كامل نيستند زود تر متوجه مي شوند كه آنها ضرورتي براي كامل شدن احساس نمي كنند (5) . گزارش گروه تحقيق تخصصي كودكان تهران حاكي است كه موارد ضرب و جرح به اطفال در 8/12 درصد شديد و 2/87 درصد متوسط بوده است و مهمترين عامل كودك آزاري والدين بوده اند . از سال 1365 تا 1378 تعداد دختران فراري 20 برابر شده است . طبق آمار نيروي انتظامي در 4 ماه سوم سال 1380 تعداد 60156 نوجوان فراري توسط آن نيرو دستگير شده اند (6) . آمار فرزند كشي و كودك آزاري هر روز افزايش مي يابد؛ چه كه از حدود 1000 تا 1500 تلفن در روز به بهزيستي 7/27 درصد به مسائل خشونت در خانواده و كودك آزاري مرتبط مي شود (7) . از مهمترين دلايل فرار از خانه طبق آخرين منبع اينترنتي از جمله آزارهاي جسماني ، جنسي ، روحي ، ترس از آزار دهندگان و جستجوي محبت در محيط خارج از خانه بوده است (8 ) . سوء استفاده هاي جسماني ، جنسي و هيجاني مي تواند تأثيرات روحي شديدي روي اطفال داشته باشد و موجب افسردگي ، سلب اطمينان و ضعف عزت نفس آنان گردد (9) . پزشكي در جنوب شهر تهران مي گفت غالب مراجعين ( خانم ها ) از ناحيه گوش چپ دچار ناشنوايي نسبي يا مطلق هستند و بعد از مصاحبه پزشكي معلوم گرديده كه همسران يا برادرانشان راست دست مي باشند (10). از جمله علت هاي اصلي زن آزاري كشمكش هاي خانوادگي و زناشويي ، عدم تفاهم و توافق اخلاقي ، اجتماعي ، فرهنگي ،ازدواج هاي بي رويه و زود رس ، تعدد زوجات و ... مي باشد . زن آزاري در اوج خود موجب خود سوزي يا انواع ديگر خودكشي مي شود (11) . از ديدگاه جامعه شناسي تبعيض ، بي حرمتي و زن آزاري پديده اي جهاني است و عموميت و وسعت آن موجب گرديده است كه زن به عنوان يك كاست اجتماعي شناخته شود . پيدايش قمينيسم و قوت آن در سال هاي اخير نيز نوعي بازتاب اين مسئله مي باشد .فمينيسم از اروپا آغاز و به آمريكا و ساير نقاط جهان گسترش يافته . فمينيسم به مفهوم غربي بويژه نوع امريكايي افراطي آن ، هيچ سر سازگاري با مردان ندارد و ازدواج را براي زنان در حد ازدواج با همجنس تبليغ مي كند وبه هيچ وجه طالب برابري حقوق زن و مرد نيست ، از اين جهت نمي توان دل به آن خوش داشت ؛ چه كه مشكلي را با مشكل ديگر جايگزين مي كند و بيشتر به آنچه هست مي پردازد تا آنچه كه شايسته و سزاوار بودن است (12) . در اين راستا چهره هاي نادري چون ام سلمه (طاهره قرة العين قزويني ) در عهد ناصرالدين شاه را مي توان از پيشگامان برابري حقوق زن و مرد در مشرق زمين دانست . بيم سوم ، تجرد زدگي و بحران ازدواج در دهه 1370 -1380 با توجه به كاهش قابل توجه ميزان تجرد قطعي در بين مردان ، شاهد افزايش تدريجي اين شاخص در زنان به ميزان دو برابر مردان بوده ايم (13) . ساخت اجتماعي جامعه ما و محدوديت هاي زياد و هنجارهاي تحذيري كه بر روابط بين دختر و پسر حاكم نموده است و فقدان يك نظام تعريف شده تربيتي در ارتباط دختر با پسر و بر عكس ، دوستي ها ، نامه نگاري ها و ارتباطات محرمانه كه از مصاديق نو آوري در جامعه ما مي باشند ، جوانان را با بحران ارتباط سالم تؤام با امنيت و آزادي، مواجه كرده است (14) . جامعه ما ناچار است از يك مرحله بحراني در امر ازدواج كه انفجار جمعيتي در دهه 1355- 1365 به وجود آورده است ، عبور كند . همچنين هزينه هاي فزاينده و عدم تعادل اقتصادي،امر تأسيس خانواده را با مشكلي حاد مواجه ساخته است . بيم چهارم ،بيكاري و كم كاري رشد بي رويه جمعيت در سالهاي 1357-1365 ، تحريم هاي اقتصادي در سطح بين المللي، تحميل جنگ 8 ساله با عراق و نارسايي نظام اقتصادي از جمله موجب ناهماهنگي در عرصه عرضه و تقاضاي اشتغال در ساليان اخير گرديده است و بويژه فارغ التحصيلان دانشگاه را با بحران بيكاري و فشار روحي مواجه ساخته است . زنان هر چند در ساليان اخير از رشد فرهنگي چشمگيري به ويژه در سطح تحصيلات عالي برخوردار بوده اند، ولي شانس آنان در اشتغال، به مراتب كمتر از مردان است . مثلأ در بازار مطبوعات، 92 درصد نشريات در ايران متعلق به مردان است ( 15) . نرخ بيكاري از 45/1 ميليون نفر در سال 1376 به 4/3 ميليون نفر در پايان سال 1381، يعني به 4/2 برابر رسيده است . در پايان 1380 بين 17 تا 35 درصد از خانواده هاي كشور زير خط فقر مطلق بوده اند (16) . مسئله ديگر كه حداقل سابقه آن به عهد قاجار بر مي گردد، كم كاري و راندمان ناچيز كار مؤثر است . طبق بر آورد سازمان ملل متحد در سال 1998 بر آيند 8 ساعت كار در ايران 33 دقيقه مي باشد .در مقايسه ساعات مفيد كار در چند كشور به قرار زير بوده است : ژاپن 2000، ايالات متحده 1800 ، آلمان 1650 ، و ايران 650 (17). بنابر اين حتي در صورت اشتغال بيكاران، با مسئله كم كاري آنان مواجهيم و امراض اخلاقي نظير توجيه دروغ مصلحت آميز ، تقيه ، حقوق نا كافي و عدم شناخت مفهوم كار، به عنوان سرچشمه خدمت و عبادت را مي توان از علل آن دانست (18 ) . بيم پنجم ، آسيب پذيري در برابر حوادث در سال 1376تلفات ناشي از ترافيك در ايران، 30 كشته به ازاء هر ده هزار خود رو بوده است . اين رقم براي ژاپن 4/1 ، استراليا 8/1 ، آلمان 5/1 و فيليپين 3/5 نفر گزارش شده است (19) ! در يك تحقيق وبر رسي خاص معلوم شدكه بالاترين علت فالجين نخاعي مردان در درجه اول تصادف اتومبيل (27/37درصد) ،و در درجه بعد سقوط از بلندي (03/25 درصد ) و در مرتبه سوم ريزش آوار (9/17 درصد ) بوده است و در مورد زنان نيز در درجه اول تصاف اتومبيل( 03/50 درصد) و در مراتب بعدي ريزش آوار و سقوط از بلندي (با نسبت مساوي 2/14 درصد ) بوده است كه براي مقايسه، آمار چند كشور ديگر در همان زمان ذكر مي شود ؛در آمريكا، به ترتيب كثرت ،اصابت گلوله (60 درصد ) و سقوط از بلندي (16 در صد ) ؛در سوئيس، حوادث رانندگي (39 درصد ) و حودث ناشي از كار (18 درصد ) ؛در هند، سقوط از بلندي (98 درصد ) و مشاجره (2 درصد ) گزارش شده است (20 ) . نا آگاهي از مقررات رانندگي وعدم رعايت ان ، عدم تطابق كامل نظام راه و ترابري با استاندارد هاي پيشرفته و مطمئن ، ضريب آسيب پذيري را به اضعاف مضاعف فزوني داده است . اعضاي خانواده ها، بويژه در نقاط روستايي و ساكنان بافت هاي كهنه شهري، در مقابل سوانح طبيعي و غير طبيعي ناگهاني از قبيل: زلزله ، سيل ، آتش سوزي ، انفجار گاز ، تركيدگي لوله ها و ريختن آوار، به شدت آسيب پذيرند . بيم ششم ، از هم گسيختگي خانواده و طلاق شاخص ميزان خالص طلاق در مناطق شهري در سال 1380 ، 60 درصد رشد نموده است (21) . كارايي خانواده زوج هاي در حال طلاق،به طور معناداري از كارايي خانواده زوج هاي طبيعي و با ثبات، پايين تر است.همچنين زوج هاي در حال طلاق در سازه هاو نقش هاي خانوادگي و حل مشكلات ناشي از آن، كار آيي ضعيف تري را نشان داده اند (22) . از جمله علل از هم گسيختگي خانواده ها و طلاق ، عدم تعادل فرهنگي ، اختلاف ساختاري خانواده ، عدم تحقق انتظارات غير واقعي و تزاحم و تداخل نقش هاي جنسي ، همسري ، فرزندي ، خويشاوندي و بيش از 78 درصد متأثر از ناسازگاري زن و شوهر بوده است . ميان آمار طلاق در نقاط روستايي و شهري تفاوت معني داري وجود دارد و هر كدام ويژگي هاي خود را دارند (23) . بيم هفتم ، بيوگي و بي همسري زنان – ميزان عمومي بي همسري در اثر فوت در ميان زنان در شهر و روستا در تمام سالها بسيار بالاتر از مردان بوده است (24) . با توجه به مشكل اشتغال و عدم استقلال اقتصادي زنان نسبت به مردان و مسؤليت سرپرستي از فرزندان ، اين مسئله از جمله مشكلات عمده آنان مي باشد . بيم هشتم ، نارسايي بنيه اقتصادي بين سالهاي 1992 تا 1998،در مقابل 3/8 ميليارد دلاري كه سازمان ملل متحد صرف پروژه هاي حفظ صلح كرده، حدودأ 30 هزار ميليارد دلار توسط دولت هاي عضو سازمان صرف تسليحات و ارتش شده است (25) . استمرار غير منطقي جنگ خانمان سوز ايران و عراق علاوه بر خسارات جاني عظيم، بالغ بر 1000 ميليارد دلار بر گرده مردم تحميل كرده است . يارانه هنگفتي كه دولت صرف تأمين سوخت مي نمايد موجب افزايش هزينه هاي اقتصادي اكثريت مردمي است كه از وسايل نقليه شخصي محرومند . مطابق آماري ناگوار ، ملت 65 ميليوني ايران صاحب 18 ميليارد دلار در آمد نفتي است ؛ با وجود اين بيست و سه ميليون نفرشان زير خط فقر زندگي مي كنند (26). چه بيمي بالاتر از اين كه بخش عمده اي از جامعه ما از فقر رنج مي برند . فقر ريشه اصلي بسياري از مسائل رواني اجتماعي به ويژه در اقشار اطفال ، نوجوانان و زنان است . فقر ، جوانان ، بيكاران و از تحصيل بازماندگان و مجردان و حتي فارغ التحصيلان را سخت تحت سيطره مخوف خود قرار داده است ؛ رده هاي رنجوري كه روز به روز نيز به تعداد آنها افزوده مي شود . منابع و مأخذ The First International Workshop on Integrated Approach to Reproductive Health and Family Planning in the Islamic Republic (UNFPA) Isfahan, 31 April-13May2000. Boyden,Jo, Families Celebration and Hope in a World of Change 1993. Statistical Indicators for Asia and the Pacific, Volume xxx11,
i. No2 United Nation-June2002. رئيسي ،پوران " نقش بهداشت و سلامت در بهره وري خانواده " سمينار خانواده ، انجمن اوليا و مربيان 1373 Queen , Joe "Man s Health " Readers Digest , March 2002 p . 186. روزنامه جم مورخ 26/12/80 سياري ، علي اكبر "بررسي كودك آزاري جسماني در مراجعان سه درمانگاه تخصصي اصلي اورژانس تهران " آذر 1379 آقا بيگلويي ، عباس ، آقاجاني ، كامران ،" بررسي پديده همسر آزاري در شهر تهران " ، 1379 همان ، سياري ، علي اكبر -جوكار ، فرحناز ،غياثي ، شهين " بررسي علل مؤثر همسر آزاري در استان ايلام " اولين همايش آسيب هاي اجتماعي در ايران 11 تا 13 خرداد 81، دانشگاه تهران دانشكده علوم اجتماعي صص 49-50 -خليليان ، علي رضا ، ضرغامي ، مهران ، "خود سوزي در استان مازندران " انديشه و رفتار ، سال هفتم ، شماره 4 ، بهار 1381 كريمي ، آيدا ، " فمينيسم و مسئله تقسيم كار بر مبناي جنسيت " به راهنمايي آباده اي ، سهراب ، تهران 1378 . معاونت اقتصادي و هماهنگي برنامه و بودجه ، دفتر اقتصاد كلان ، گروه جمعيت و منابع انساني ، 1381 ، ص33 حيدري جروده ، مجيد " بررسي شيوه همسر گزيني دختران و پسران شهر مشهد و ارائه الگوهاي كارامد تر ، جهاد دانشگاهي استان خراسان ، دانشگاه مشهد ، 1376 سحر خيز ، عيسي ، نماينده مديران مسؤل مطبوعات ، روزنامه همشهري شماره 3042 17/2/1382 ص22 اعزازي ، مجيد " سه سال گذشت ، تأمين 60 ميليون ايراني ، روزنامه همشهري شماره 272 – 3028 ، 21/1/1382 ص 20 ( حاشيه زندگي )" احمدي ، محمود " بهره وري و نقش آن در رشد و توسعه صنعت بيمه " فصل نامه آسيا ، تابستان 1381 شماره 22 ، 1381، ص 33 " پست ترين ناس نفوسي هستند كه بي ثمر در ارض ظاهرند و في الحقيقه از اموات محسوبند " (كلمات مكنونه ) به قول سعدي عليه الرحمه : عبادت به جز خدمت خلق نيست به تسبيح و سجاده و دلق نيست نشريه گزارش 15/12/77 ، ايضأ : نراقي ، حسن "جامعه شناسي خودماني "1380 آباده اي ، سهراب " حيات جنسي و خانوادگي فالجين نخاعي " دانشگاه تهران 1357 همان ( گروه جمعيت و منابع انساني برنامه و بودجه ) 1381 بهاري ، فرشاد " ارزيابي و مقايسه كارايي خانواده بين زوج هاي غير طلاق { طبيعي } و در حال طلاق" ، دانشگاه تربيت معلم، دانشكده علوم تربيتي 1379 صديق اورعي ، غلامرضا ، " بررسي مشكلات ساختاري خانواده " جهاد دانشگاهي خراسان ، 1376 همان ( برنامه و بودجه ) 1381 25-Boyden , Joe, 2002 ( همان) روزنامه بهار شماره 67
|
